Ronald Lotgerink

CEO Vion, deelnemer CALL 9

Een leiderschapsthema voor deze tijd is wat mij betreft systemisch denken. Daarmee bedoel ik dat je vierdimensionaal over vraagstukken nadenkt. Hoe zijn processen met elkaar verbonden in de tijd, hoe functioneren systemen ten opzichte van elkaar? Wanneer moet je nudgen, waar moet je interventies plegen? De samenleving is dermate complex geworden dat je als leidinggevende de onderlinge samenhang moet zien om koers te kunnen blijven bepalen.

Yvonne Benschop

Hoogleraar bedrijfskunde, Radboud Universiteit, deelnemer CALL 8

Eerst dacht ik: ik ben niet in staat om mezelf zes keer drie dagen vrij te maken voor een leiderschapsprogramma. Na de eerste module dacht ik: wat heerlijk, ik mag weer! Als je je te lang alleen richt op het cognitieve en de andere drie dimensies negeert, dan gaat er iets scheef groeien. Zo had ik moeite met de donkerder emoties. Ik werd daar, net als veel andere academici, eigenlijk een beetje bang van. Terwijl het voor een leidinggevende belangrijk is om je op dat vlak te ontwikkelen. Door CALL leerde ik dat inzien, en herkende ik het niet alleen bij mezelf, maar ook bij anderen.

Anders kijken

Nu bied ik meer ruimte aan emoties, door mensen te vragen hoe ze zich voelen bij bepaalde ontwikkelingen in hun werk en daar dan echt het gesprek over aan te gaan. Daarmee geef je mensen de ruimte om beter te reflecteren op wat ze doen. Daardoor gaan zij op hun beurt ook vaak betere keuzes maken, vanuit een breder perspectief. En de onderlinge werkrelaties worden er vollediger en plezieriger van. Vroeger dacht ik geen tijd te hebben voor emoties. Nu weet ik: het is vooral een kwestie van anders kijken.

Veilige setting

Het programma hakt er ongelofelijk in, in de positieve betekenis. Door gesprekken met hele scherpe psychoanalytici ga je pijlsnel de diepte in en krijg je nieuwe inzichten. Een van hen zei: ‘Ik kijk naar wat ik niet zie en ik luister naar wat ik niet hoor.’ Dat heeft veel indruk op me gemaakt, want daarmee was hij in staat om heel snel tot de kern door te dringen. Ik heb er flink gehuild, en ik huilde eigenlijk zelden. ‘Oude tranen’, werden dat genoemd, en dat klopt ook wel. Wanneer je altijd maar doordendert, neem je niet de tijd om stil te staan bij verdriet en verlies. In de veilige setting van CALL kunnen die emoties loskomen. Je hoeft dan niet precies te achterhalen waar die gevoelens vandaan komen. Stromen is stromen.

De spirituele dimensie staat voor mij nog altijd wat meer op afstand. Daar heb ik binnen CALL ook niet echt verbinding mee gemaakt. Tijdens het programma werd meditatie aangeboden, maar daar was ik op dat moment nog echt niet aan toe. Het was veel te onrustig in mijn hoofd. Voor mij is spiritualiteit vooral: onderdeel zijn van een groter geheel.

Net op tijd

Op het fysieke vlak heb ik leren kijken naar: hoe zit ik er eigenlijk bij? Waar zit spanning in mijn lichaam en kan ik dat ook loslaten? Ik denk dat ik jarenlang met opgetrokken schouders gelopen heb, zonder dat ik me dat bewust was. Ik leed heel erg aan het sterkevrouwensyndroom: altijd maar door blijven gaan. Wat dat betreft kwam CALL net op tijd. Als ik niet geleerd had om opener te zijn, om hulp te vragen, en juist de zachte kracht te waarderen en te laten zien, dan had ik het jaar erna echt een probleem gehad. Al met al maakt CALL je een betere leidinggevende.

Koen Overtoom

CEO Havenbedrijf Amsterdam NV,
deelnemer CALL 8

CALL heeft voor mij veel betekend. Ik heb er op een nieuwe manier naar mezelf leren kijken. Als je ouder wordt, slijpen er bepaalde gewoontes in. Het bijzondere aan CALL is dat je er de tijd en de rust neemt om jezelf te herontdekken. Ik had me aangemeld voor het leiderschapsprogramma om me te ontwikkelen, vooral in de breedte. Dus niet alleen vanuit kennis en kunde, maar ook vanuit het gevoel. Door jezelf beter te begrijpen, kun je ook een betere leider worden.

Dat CALL zo’n impact zou hebben, had ik me vooraf niet gerealiseerd. Tijdens de eerste module werd er gezegd: ‘Iedereen die hier zit, heeft al een bepaalde positie bereikt. Toch zit in ieder van jullie zo’n tien procent aan belemmerende overtuigingen waardoor je niet nog verder doorpakt. Als je die tien procent wegneemt, is de sky the limit.’ Die belofte is wat mij betreft waargemaakt. Ik vond het wonderlijk hoe snel zo’n groep vertrouwd voelt. Bij de tweede module voelde ik heel duidelijk: dit programma zou wel eens veel meer voor me kunnen betekenen dan ik had verwacht.

Je kunt altijd kiezen

CALL werkt op vier dimensies. In veel andere leiderschapstrainingen is de emotionele en spirituele kant onderbelicht. Wanneer je aan alle aspecten werkt, leer je dat je je eigen grenzen bepaalt, je eigen keuzes maakt. Doordat mijn vader overleed toen ik acht was, voelde ik me erg verantwoordelijk, als oudste kind. Ik stond niet in de wind, maar zorgde vanuit de achtergrond dat de dingen voor elkaar kwamen; dat voelde fijn.

Ook professioneel heb ik een dergelijke rol vervuld. Tot ik me realiseerde dat je hierin ook een andere richting kunt kiezen. Door opnieuw naar jezelf te kijken, kun je opnieuw een keuze maken. Daar ben je je vaak niet van bewust, dat je constant je eigen keuzes kunt maken. Dat betekent ook: ervoor kiezen om meer tijd door te brengen met je familie, of gezonder te leven. Het lukt nu beter om de verschillende dimensies in balans te houden. Tijdens CALL krijg je aangereikt hoe je dat doet, vaak met hele simpele middelen. Regelmatig ’s-ochtends mediteren maakt voor mij bijvoorbeeld al een groot verschil.

Energielek dichten en blokkades opheffen

We leerden om op onze ademhaling te letten. Dat heeft me veel gebracht. Juist op momenten die energie slurpen (in de file, in gesprek met iemand die je op je zenuwen werkt), adem ik bewust. Dat scheelt echt enorm. Op die manier loop je niet langer helemaal leeg op een gemiddelde werkdag. Wanneer je dat laat gebeuren, jat je eigenlijk energie van thuis, om het maar even plat te zeggen. Nu heb ik als ik thuiskom energie over om er ook echt te zijn voor mijn vrouw en kinderen .

Ik vond het ook fascinerend om te zien hoe je lichaam reageert op spanningen. Wanneer je je duim in bepaalde spieren zet, knal je door het dak van de pijn, terwijl je op andere plekken niks voelt. Op die pijnlijke plekken zit je spanning. Dat verschilt heel erg van persoon tot persoon. Wanneer je die blokkades losmaakt, kun je je voorstellen dat de energie weer beter gaat stromen. Ik was daar altijd vrij nuchter in, maar het werkt echt.

Je leert jezelf echt kennen

Voor de komende tijd is mijn persoonlijke leiderschapsthema: niet-weten. De wereld wordt steeds ingewikkelder en men vraagt antwoorden en oplossingen van leiders. Niet-weten is dan een uitdaging. Dat kan alleen door experimenteren, bevragen, zaken op het gevoel doen.

De essentie van CALL is voor mij dat ik heb geleerd hoe je echt in verbinding met jezelf kunt komen. Je leert je goede en je slechte eigenschappen echt kennen. Je leert je kwetsbaar op te stellen, gevoelens echt toe te laten. Voor mij mocht verdriet er nooit zijn, bijvoorbeeld. Dat loste ik op. Terwijl bepaald verdriet niet op te lossen is; daar moet je doorheen, daar moet je naar luisteren. Als CEO kom je veel verdriet tegen in je organisatie. Ik kan daar nu beter mee omgaan zonder meteen te willen helpen. Zonder te overdrijven, durf ik te stellen dat je je door CALL herboren voelt. Je leert opnieuw naar je eigen ik kijken.

Robert BOS

CALL raakt je ziel. Je wordt ‘doorgesneden’ op relevante thema’s en op een geweldige manier gefileerd en een spiegel voorgehouden. Althans, zo heb ik dat ervaren. CALL heeft een heleboel rust en zelfreflectie gebracht. Voor mij persoonlijk nam het programma ook een hoop boosheid weg, zodat ik zaken beter in perspectief kon zien.

CALL raakt je ziel. Je wordt ‘doorgesneden’ op relevante thema’s en op een geweldige manier gefileerd en een spiegel voorgehouden. Althans, zo heb ik dat ervaren. CALL heeft een heleboel rust en zelfreflectie gebracht. Voor mij persoonlijk nam het programma ook een hoop boosheid weg, zodat ik zaken beter in perspectief kon zien.

In een groep leer je dat je niet uniek bent in het hebben van bepaalde problematiek. Het relativeert en geeft rust als je ziet dat iedereen met vergelijkbare problemen worstelt, soms zelfs erger dan jij. Naarmate je hoger in de hiërarchie komt, vang je nu eenmaal meer wind. Dat is een cliché, maar het is wel waar en je moet er maar mee om zien te gaan.

Wat je bij CALL ontdekt en krijgt aangereikt, beklijft. Niet constant, uiteraard, maar ik merk bijvoorbeeld dat ik makkelijker de discussie aanga waar ik die eerder uit de weg ging. Authentiek leiderschap betekent voor mij dat je je kunt manifesteren op de manier waarop je in elkaar steekt, zonder anderen te beschadigen of een onbehaaglijk gevoel te geven. Ik kan mijn eigen rol, en die van de ander, van wat meer afstand bekijken en een plaats geven.

Minder lopen tobben

Er is meer dan werk, geld, materie. Ik zoek meer rust in mijn hoofd, probeer minder te lopen tobben. Dat lukt niet altijd, maar ik kan nu vaker een stapje terug doen, in de overtuiging dat sommige zaken zich oplossen of eigenlijk helemaal geen probleem zijn. Ik ben ook beter voor mijn lichaam gaan zorgen. Baantjes trekken in het zwembad is voor mij een vorm van meditatie. Ook zorg ik dat ik regelmatig een massage neem, zodat de spanning uit mijn lijf verdwijnt.

Een belangrijk inzicht dat ik binnen CALL heb opgedaan, is dat het leven betrekkelijk is. Je kunt opgaan in de vaart der volkeren, je richten op je carrière, maar het kan zomaar voorbij zijn. Dat is niet erg, want dat hoort erbij; dat alles eindig is, is de enige zekerheid die we hebben. In onze samenleving zijn we geneigd dat niet te willen zien; net zoals we er de voorkeur aan geven negatieve emoties buiten te sluiten. Ik vind het nu niet langer ongemakkelijk als iemand huilt, bijvoorbeeld.

Makkelijker afstand nemen

CALL heeft ook impact op je privéleven. Tijdens het intake gesprek met Aleida en Paulien werd dat onderwerp geraakt: het programma kan alles op z’n kop zetten. Bij mij heeft het niet geleid tot ingrijpende wijzigingen. Ik ben vooral makkelijker gaan praten over moeilijke dingen.
Dit jaar word ik 57. Over een jaar of twee, drie wil ik zaken gaan overdragen aan mijn opvolger. Ik denk eraan om dan een commissariaat te gaan vervullen, nog meer afstand nemen. Tot die tijd wil ik vooral minder dingen gaan doen waarbij ik tegenzin voel. Ik merk dat ik daar wat makkelijker in ben geworden. Dat heeft met CALL te maken, maar ook met de leeftijd.

Monique Vogelzang

Inspecteur-generaal van het Onderwijs,
deelnemer CALL 7

Het programma dat ik volgde heette ‘Uit het harnas’. Dat bleek goed gekozen. Als beginnend leidinggevende meet je jezelf toch een soort confectiepak aan op basis van wat je denkt dat anderen van je verwachten. Je creëert een beeld van ‘hoe het hoort’. Op dat moment realiseer je je nog niet dat je dat pak op onderdelen helemaal niet wilt. CALL heeft mij geholpen om voor mezelf een maatpak te creëren dat me precies past. Ik heb geleerd de relatie tussen hoofd, hart en lijf in de gaten te houden. Via het programma ben ik in aanraking gekomen met meditatie en dat doe ik nog steeds. Dat heeft me rust gebracht en een bredere manier van kijken. Ik durf mezelf nu kwetsbaarder op te stellen, meer van mezelf te laten zien.

Opfrismomenten

‘Waardengedreven leiderschap’ en ‘persoonlijke kracht voor medewerkers’ zijn voor mij op dit moment belangrijke thema’s om aan te werken. De Onderwijsinspectie is een vrij hiërarchische organisatie; we werken aan een omslag waarbij de verantwoordelijkheden zo laag mogelijk worden belegd. Daarnaast is het een uitdaging om als kennisorganisatie duurzaam inzetbaar te blijven. Hoe houd je de beschikbare kennis op een goede manier in stand en hoe werk je daarnaast aan vernieuwing?

De deelnemers van CALL 7 komen jaarlijks bijeen voor een lang weekend, afwisselend in Nederland of het buitenland. Bij toerbeurt organiseren we in die weekends een mini-CALL, met een zelfde aanpak als tijdens de leiderschapstraining. We volgen elkaars leven en ontwikkeling. Dat is echt een opfrismoment, waarin je dit soort vragen met elkaar kunt delen.

Siebe Riedstra

Secretaris-generaal Ministerie J&V,
deelnemer CALL 2

Voor mij was de essentie van CALL dat je je blijvend leert afvragen hoe je als leider persoonlijk in elkaar zit, hoe je binnen je organisaties functioneert en binnen de grotere maatschappelijke context. Binnen elk van die ‘ringen’ kun je je steeds afvragen of de vier dimensies (mentaal, fysiek, emotioneel en spiritueel) onderling in balans zijn. Als ik dat zo formuleer, sla ik het een beetje plat, maar door de jaren heen vullen die begrippen zich steeds meer met kennis en ervaring. Ze zijn de rugzak gaan vormen die ik met me mee draag. Een lichte rugzak, die me steeds weer helpt.

Gemeenschappelijke taal

Wie CALL heeft gevolgd, spreekt een zelfde taal, waarmee je elkaar makkelijker kunt bijsturen en waarmee je dilemma’s kunt verduidelijken en contexten kunt benoemen. Als iemand nu tegen mij zegt: ‘Siebe, jij bent nu wel heel erg blauw bezig’, dan snap ik wat daarmee wordt bedoeld en kan ik meteen vanuit een ander perspectief naar mijn eigen gedrag kijken. CALL heeft een serieuze bijdrage geleverd aan mijn ontwikkeling.

Op dit moment, en in de nabije toekomst, vormen de snelheid van de veranderingen en de onzekerheid van de uitkomsten belangrijke leiderschapsthema’s. Kijk naar ontwikkelingen als artificial intelligence, bijvoorbeeld: die gaan razendsnel. En ook de snelheid waarmee je op dergelijke ontwikkelingen moet reageren, neemt enorm toe. Dan geeft het houvast wanneer je jezelf en je eigen handelen en keuzes permanent blijft bevragen op de ‘drie ringen en de vier dimensies’.

Esther Herber-Zeij

Medeoprichter en – eigenaar van 706 Seating Group

“Aanvankelijk was ik angstig om mee te doen aan CALL. Ik had via-via begrepen dat het enorm de diepte in gaat en daar schrok ik voor terug. Ik had alles tenslotte prima op de rit: een mooi bedrijf, een fijn gezin… ik wilde geen slapende honden wakker maken. Maar toen een van mijn collega’s het programma had doorlopen en vertelde hoe geweldig het was, dacht ik: oké, nu ben ik aan de beurt. Ik ga ervoor.

Bij de intake had ik nog wel een coconnetje om mezelf heen opgetrokken, omdat ik het nog altijd dood- en doodeng vond. Maar dat gesprek haalde al heel veel van mijn angst weg. Waar ik mee aan de slag wilde, waren situaties waarin ik een gevoel kreeg van machteloosheid. Die kwamen met enige regelmaat terug en dat vond ik echt héél vervelend.

Life changer

De eerste module vond ik meteen al een life changer. Daarin ga je met je biografie aan de slag: waar kom je vandaan, hoe ziet je leven eruit? Dat bracht heel veel. Het legt je eigen ingesleten aannames en overtuigingen bloot. Door terug te gaan naar het begin, in een veilige setting, kun je op een andere manier naar situaties kijken. Ook daar waar ik me machteloos voel, kreeg ik een spiegel voorgehouden: kun je er ook op een andere manier op reageren? Het was alsof ik een nieuwe taal leerde.

Die diepgang zat ook in de overige modules, steeds met een ander perspectief. Niet alle sprekers en onderwerpen resoneren met eenzelfde intentie, maar soms echoot een sessie echt wekenlang na. Zo ging het op een gegeven moment over irritaties. Je beschrijft dan aan een groepsgenoot iemand die je mateloos irriteert. En daarna zei de coach doodleuk: ‘Dat waar jij je aan ergert zegt veel over jou. Jij hebt waarschijnlijk precies datgene ook in jezelf.’ Toen was ik wel een beetje pissig. Maar toen ik er beter naar keek, bleek het wél te kloppen. Aan dat inzicht heb ik veel gehad.

Soms schuurt het

Bewustwording brengt niet altijd leuke inzichten over jezelf aan het licht. Maar je krijgt ook alternatieven aangereikt. Op die manier heb ik beter leren omgaan met onmacht. Ik reageerde daar altijd heel primair op. Nu weet ik dat ik beter eerst een stap terug kan doen in plaats van meteen tot de aanval over te gaan. Dat geeft veel rust, daar ben ik dankbaar voor.

Marcel en Aleida zijn er meester in om een programma samen te stellen waarin het soms schuurt. Die reis moet je durven maken. Met CALL, met je groep, maar vooral met jezelf. Ik vond mezelf niet altijd de leukste reisgenoot, maar toch is het de mooiste reis die ik ooit heb gemaakt. Ik had het voor geen prijs willen missen.”

Roelof Bleker

Voorzitter College van Bestuur van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, deelnemer CALL 11

Ik zocht een leiderschapstraining die niet overwegend cognitief van aard was, maar meer gericht op de persoonlijke ontwikkeling. Die heb ik heel erg gevonden in CALL. In het programma krijg je op een heel ander niveau feedback dan je dat gewend bent in je werkomgeving. Het is altijd goed om je te verdiepen in je blinde vlekken.

In CALL wordt vrij veel gedaan met lichaamswerk. Vooraf dacht ik dat dat voor mij niet zoveel zou toevoegen. Ik ben sportief en ik ben gewend om in het openbaar te spreken. Het is verrassend om te zien hoeveel je dan toch te winnen hebt door bewust om te gaan met je houding en ademhaling. Je leert hoe je je persoon veel meer kunt laten doorklinken in hoe je jezelf presenteert. Dat vind ik een belangrijke verworvenheid.

Je ontwikkeling herschrijven

Met psychotherapeutische gesprekken en door familieopstellingen te doen, word je teruggevoerd naar je jeugd en je familieachtergrond. Dat heeft mij veel gebracht. Het leidt tot een herschrijving van je persoonlijke ontwikkeling. Het helpt te beseffen waarom sommige dingen moeilijk voor je zijn en andere juist gemakkelijk. Je ziet beter waarom je je gedraagt zoals je je gedraagt. Je krijgt tools aangereikt voor je verdere doorontwikkeling. Dat werkt zowel op het werk door als privé: in het gezin, bij de opvoeding van de kinderen. Bewustwording leidt tot verandering.

Mini-CALLs

De overgrote meerderheid van de deelnemers aan CALL 11 komt nog twee keer per jaar bij elkaar. We organiseren dan een soort mini-CALLs, om vast te houden wat we ontdekt hebben. We halen er altijd een docent lichaamswerk bij en een van ons begeleidt de gesprekken; die doet dat zelf ook professioneel. We hebben elkaar heel goed leren kennen en samen veel meegemaakt, dus er bestaat genoeg vertrouwen om elkaar goede feedback te geven. De diepgang van de bijeenkomsten is overigens wisselend; het sociale aspect speelt ook een rol. Maar de essentie is toch wel om meer diepgang te verkrijgen in de persoonlijke ontwikkeling.