Doelgroep van haar boek zijn (toekomstige) leidinggevenden en professionals ‘die vooruit willen leren kijken door hun verbeeldingskracht aan te wenden’, zoals Juditha het omschrijft. “Mijn doel is bereikt als mensen na het lezen van dit boek, en vooral na het oefenen met wat ik aanreik, verrast zijn over zichzelf, en een nieuwe kijk hebben gekregen.” Precies dat krijgt Juditha nogal eens terug na een training, of het nou om een korte interventie gaat of om een traject van een half of zelfs twee jaar. “Ik wil mensen handvatten aanreiken om te experimenteren en te oefenen met manieren waarop ze creatief kunnen zijn en zichzelf, hun team en hun organisatie wezenlijk kunnen vernieuwen.”
Ruimte voor dissonanten
De opbouw van Juditha’s boek, en vaak ook van haar aanpak in trainingen, volgt de lijn van een muziekstuk. Van een sonatevorm, om precies te zijn. “Dat biedt structuur”, legt Juditha uit. “Het is een organische manier om in organisaties te onderzoeken welke dilemma’s er structureel terugkeren. Een sonate geeft de mogelijkheid om samen te spelen, maar laat ook ruimte voor dissonanten. De structuur kent een vaste opbouw: na een opening (‘inluiding’ genoemd in Juditha’s boek) volgt de uiteenzetting van twee tegengestelde thema’s.
Juditha: “Het huidige verhaal en de gewenste situatie, zou je kunnen zeggen. Die gaan botsen, gaan aan de haal met de spanningsboog; ze wringen of spelen juist met elkaar. De recapitulatie kent lyrische elementen, die uitlopen op een harmonieuze uitkomst. De metafoor van de sonate brengt lijn in de ervaring en leidt tot een nieuw evenwicht. De essentie is dat je bewust gebruik leert maken van zintuigelijke waarnemingen, van de ruimte om je heen en van je lichaam als instrument.
Concreet en doeltreffend
Dit mag misschien conceptueel klinken; Juditha’s aanpak is juist uitermate concreet en doeltreffend. “Als theatermaker ben je er juist in getraind om abstracte begrippen als visie, strategie, cultuur, sfeer en emoties te vertalen naar concrete handelingen en gedrag.”
Haar jarenlange ervaring in organisaties laat je hernieuwd kennismaken met een belangrijk instrument dat velen van ons bijna vergeten zijn: je eigen lichaam. “Mijn aanpak, en mijn boek, maakt mensen bewust van de effecten van lichaamstaal. Als je weet hoe je enerzijds de informatie die je lichaam je via je zintuigen aanreikt, en anderzijds de zeggingskracht van je fysieke lichaam kan inzetten, dan boor je nieuwe bronnen aan van waardevolle communicatie.”
Oprecht contact maken
De theateroefeningen die Juditha inzet om die creatieve bron te ontsluiten, zijn uiteraard aangepast aan de doelgroep. “Mijn achtergrond ligt in het Fysieke theater van de Poolse regisseur en theatervernieuwers Jerzy Grotowski en Peter Brook”, vertelt Juditha. “De bewegingen die daarbij komen kijken, zijn minder geschikt voor leidinggevenden in een strak pak of op hakken. Maar de kern van deze aanpak ligt in het maken van oprecht contact, in wegblijven van maniertjes. Daardoor werk je aan je persoonlijke blokkades: je heft ze op, zodat een creatieve doorbraak kan ontstaan; je leert routines loslaten en durven.”
“Mensen reageren vaak onbewust op lichaamstaal”, stelt Juditha. “Terwijl fysieke signalen een groot effect kunnen hebben op een gesprek, op samenwerking, op de sfeer. Theateroefeningen zijn erop gericht om spelers bewust te maken van de onderstroom en daar adequaat op te reageren. Welke impact heeft die persoon die teveel ruimte inneemt, die onnodig lang aan het woord is? Hoe kun je daar constructiever op reageren dan met al dan niet verholen irritatie of verveling?”
Samen oefenen
Door de impact te onderzoeken die iedereen heeft, ook zonder zelfs maar iets te zeggen, en daarmee te oefenen en experimenteren, vergroot je je eigen instrumentarium als leider. Oefenen is feitelijk niks anders dan vooruit denken, je verbeeldingskracht inzetten.”
Een van de eerste oefeningen in het boek gaat over het maken van oogcontact: in een gesprek onderzoek je hoe de ander jou waarneemt. Hoe zorg jij daarvoor? Ben je er met je gedachten bij als je met iemand in gesprek bent? Dit kan tot verhelderende inzichten leiden, aangezien oogcontact essentieel is, vooral voor leiders.
Een ander voorbeeld is al even simpel en doeltreffend: je komt binnen, loopt naar voren en gaat voor de groep staan. Dat is alles. De groep beschrijft vervolgens hoe je op anderen overkomt en welke reactie dat oproept. Heb je een masker op en zo ja, welke?
“Dat kan confronterend zijn”, beaamt Juditha. “Maar de setting is veilig en de nadruk ligt op de observatie van de ander. Bovendien zijn veel professionals gewend aan spannende situaties. Als ik dat benoem, verdwijnt eventuele weerstand vaak vanzelf.”
Het belangrijkste, onderstreept ze, is het aanboren van innerlijke ruimte en creativiteit, van leiderschap. En dan komt nog een keer de metafoor van de sonate om te hoek kijken. “Een beleidsstuk is als bladmuziek”, zegt Juditha. “Je kunt lezen wat er staat en het resultaat zou een mooi harmonieus geheel moeten vormen, maar je moet wel samen experimenteren om het stuk goed te kunnen laten klinken.”