Na het ontstaan van het conflict in Israël en Gaza, betrapte ik mezelf al vrij snel op zwart-wit denken. Toen zag ik Raoul Heertje en Joris Luyendijk in een uitzending van Op 1. Beiden zijn op hun manier emotioneel betrokken bij de verschrikkelijke gebeurtenissen in en om de Gazastrook. Raoul Heertje onder meer door de documentaires die hij daar samen met Frans Bromet gemaakt heeft, Joris Luyendijk omdat hij jarenlang correspondent was in het Midden-Oosten. Zij roepen ons op om het onszelf moeilijker te maken, en het conflict veel breder, dieper en systemischer te zien en te interpreteren. Ze pleiten ervoor om harder te werken om elkaar te begrijpen. Dat raakte me, en hielp me uiteindelijk om mijn eigen reactiepatroon te herkennen en te nuanceren.
Echokamer
Zonder dit één op één te willen vergelijken, kunnen we de oproep van Heertje en Luyendijk ook toepassen op ons denken over veel andere maatschappelijke vraagstukken en ontwikkelingen waar we middenin zitten. Denk aan ongelijkheid, gender-geweld, politieke extremen, woningnood, immigratie, klimaatontwrichting… en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Ook rond deze thema’s voelen veel mensen zich overweldigd en machteloos en graven ze zich nog meer in hun eigen ‘echokamer’ in. Gedreven door onze menselijke confirmation bias. Ook leiders zijn hier vanzelfsprekend niet immuun voor.
Polariteitenindustrie
Mijn oproep aan de leiders van en in Nederland is dan ook: laten we het onszelf in complexe situaties voortaan wat moeilijker maken. Laten we, als het lastig wordt, onze defensiemechanismen eens onderzoeken, onze aannames en vooronderstellingen, en het effect daarvan op ons handelen. Laten we proberen om onze machteloosheid, en die van medewerkers, te verdragen en de brede behoefte aan controle, snelle acties en oplossingen te weerstaan. Kortom: laten we proberen te begrijpen, te verbinden, het gesprek aan te gaan. Kleine stappen zetten, nieuwe wegen uitproberen. Zodat we niet langer meedraaien in de polariteitenindustrie van het jij-bakken. Zo ontstaat er ruimte voor nieuwe perspectieven en ideeën.
Zelf doen, maar niet alleen
Het jezelf moeilijker maken klinkt als een individuele aangelegenheid, maar is ook een collectief proces. Bij CALL zeggen we vaak: “Je moet het zelf doen, maar niet alleen.” We hebben elkaar en elkaars nabijheid, wijsheid en steun hard nodig. Om te onderzoeken, te reflecteren, te verdiepen, aan te scherpen, te troosten, verschillen te benutten, te verdragen en vooral: vooruit te komen.
Kortom: laten we het ons samen moeilijker maken.
Marcel de Rooij